پارچه و الیاف آن در صنعت مد و پوشاک

در این مقاله به الیاف و نقش مهم آنها در تولید پارچه می پردازیم. اطلاعات کافی در مورد الیاف و عملکرد آنها یک دانش ضروری برای طراحان پوشاک می باشد. زیرا الیاف مختلف مواد اصلی در تولید پارچه ها هستند. اطلاع از اینکه این عوامل چگونه بر تناسب و طراحی لباس تأثیر می‌گذارند، انتخاب پارچه مناسب را آسان‌تر می‌کند.

الیاف پارچه چیست؟

الیاف پارچه رشته یا نخ های بلند و نازکی از مواد مختلف هستند که می توان آنها را درهم بافته و به صورت پارچه در آورد. الیاف پارچه بر زیبایی لباس دوخته شده، دوام، راحتی، ظاهر، نگهداری و مراقبت و هزینه تمام شده تولید محصول نهایی تأثیر مستقیم دارند. به صورت کلی دو نوع الیاف پارچه وجود دارد: الیاف پارچه طبیعی و الیاف پارچه مصنوعی.
در ادامه با پرکاربردترین انواع الیاف (فیبرهای اصلی) آشنا شویم.

1. الیاف پارچه طبیعی

الیاف (فیبرها) پارچه طبیعی از منابع طبیعی مانند حیوانات، گیاهان یا منابع معدنی بدست می آیند و نیازی به ساخت یا تشکیل الیاف نیست. پنبه، پشم، کتان، ابریشم و … از عمده ترین الیاف طبیعی مورد استفاده در جهان هستند.

2. الیاف مصنوعی

الیاف مصنوعی ساخته شده توسط انسان از ترکیبات شیمیایی به نام پلیمر به الیاف تبدیل می شوند. الیاف مصنوعی به دلیل پیچیدگی مراحل تولید معمولاً در تأسیسات یا کارخانه ها تولید می شوند.
عمده ترین الیاف مصنوع ساخت انسان که استفاده های زیادی در تولید پوشاک دارد، در دسته های زیر جای دارد :

پلی استر (Polyester)

پلی استر متداول ترین الیاف مصنوعی مورد استفاده است. پلی استرها طی یک فرآیند شیمیایی و با ترکیب و استفاده از موادی شامل، فرآورده های زغال سنگ، نفت و … با قرار گیری در معرض هوا و آب ساخته می شود.
تولید و استفاده از پلی استر در سال 2002 از پنبه پیشی گرفت. پلی استر به دلیل ارزانی نسبی، استحکام، سبکی و خاصیت ضد چین و چروک بودن، قابلیت بافت، ترکیب با الیاف دیگر و … مورد استقبال بسیاری از تولید کنندگان پوشاک قرار گرفته است.
اگرچه پلی استر جاذب آب نیست، اما می توان آن را (به عنوان پلی پروپیلن و میکروالیاف) طوری فرآوری کرد تا آب را از پوست جذب کند.
فرآوری پلی استر، انرژی بر است و می تواند آلاینده های مضری که موجب گرمایش جهانی می شود، مانند اکسیدهای نیتروژن و گوگرد و مونوکسید کربن را آزاد کند. همچنین پلی استر به راحتی تجزیه نمی شود!
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که بسیاری از میکروپلاستیک‌های موجود در اقیانوس‌ها که توسط ماهی‌ها، صدف‌ها و دیگر جانوران آبزی بلعیده می‌شوند، نتیجه استفاده از الیاف نساجی مصنوعی و شستشوی آن ها در ماشین‌های لباسشویی است.

ویسکوز (Viscose) یا ریون (Rayon)

ریون اولین الیاف مصنوعی ساخته شده است. ریون یک الیاف سلولزی فرآوری شده است. که از سلولز خالص شده و عمدتاً از خمیر چوب، که از نظر شیمیایی به یک ترکیب محلول تبدیل می شود، ساخته می شود. پارچه‌های سلولزی از سلولز (ترکیب اصلی دیواره‌های سلولی گیاه) با استفاده از الیاف چوب یا گیاهان چوبی مانند بامبو به دست می‌آیند. این الیاف برای اولین بار در سال 1890 میلادی به عنوان "ریون" تولید شد. ریون یا ویسکوز، تقریباً 6.2 درصد از تولید الیاف جهانی را به خودر اختصاص داده است. سهمی که انتظار می رود در آینده رشد قابل توجهی داشته باشد.
ویسکوز که در ابتدا به عنوان ابریشم مصنوعی به بازار عرضه شد اولین الیاف ساخت بشر بود که بیش از 100 سال در صنعت مد و پوشاک مورد استفاده قرار می گرفت. ویسکوز عمدتاً از چوبی به دست می‌آید که خمیر می‌شود، با سود سوزآور مخلوط می‌شود و با دی سولفید کربن فرآوری می‌شود.
برداشت مواد خام برای تولید ویسکوز (معمولاً چوب درختان یا چوب بامبو یا پنبه ) و هم پردازش و فرآوری آن با مواد شیمیایی، اثرات مخرب زیست محیطی از جمله آلودگی آب و هوا را به همراه دارد. سالانه بیش از 200 میلیون درخت برای تولید ویسکوز قطع می شود.
این درختان اغلب از منابع ناپایدار جنگل های بارانی و باستانی و در معرض خطر انقراض قطع می شوند. همچنین دی سولفید کربن و سود سوزآور نیز خطراتی برای سلامتی کارگران در کارخانه های فرآوری ویسکوز ایجاد می کند. برخی از برندها مانند TENCEL™ و Monocel® از روش های فرآوری در یک سیکل بسته و از منابع تجدید پذیر برای تولید ویسکوز استفاده می کنند که به این ترتیب کاهش چشمگیری در تولید آلاینده های زیست محیطی را خواهند داشت.